متن درس چهارم
الدَّرْسُ الرَّابِعُ
التَّعايش السلمي
لَقَد كَانَتْ رِسَالَةُ الْإِسْلامِ عَلَى مَرَّ الْعُصُورِ قَائِمَةً عَلَى أَساسِ الْمَنطِقِ وَ اجْتِنَابِ الْإِساءَةِ؛
فَإِنَّ اللَّهَ يَقُولُ:
وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَينَكَ وَ بَينَهُ عَداوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ (فُصّلَتْ : ٣٤)
إِنَّ الْقُرْآنَ يَأْمُرُ الْمُسْلِمِينَ أَنْ لا يَسُبُوا مَعبوداتِ الْمُشْرِكِينَ وَ الْكُفَّارِ فَهُوَ يَقُولُ:
وَلا تَسُبّوا الَّذِينَ يَدعونَ مِن دونِ اللهِ فَيَسُبّوا الله ... (الأنعام : ١٠٨)
الْإِسْلامُ يَحْتَرِمُ الْأَديانَ الْإِلهَيَّةَ؛ قُلْ يا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعالُوا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَينَنا وَ بَينَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيئاً (آل عمران : ٦٤)
يُؤَكِّدُ الْقُرْآنُ عَلَى حُرِّيَّةِ الْعَقِيدَةِ: لا إكراه في الدين ... (البقرة : ٢٥٦)
لا يجوزُ الْإصرارُ عَلَى نِقاطِ الْخِلافِ وَ عَلَى الْعُدوانِ، لِأَنَّهُ لا يَنتَفِعُ بِهِ أَحَدٌ؛ وَ عَلَى كُلِّ النَّاسِ أَنْ يَتعايشوا مَعَ بَعْضِهِم تَعايشاً سِلْمياً، مَعَ احْتِفاظِ كُلِّ مِنهُم بِعَقَائِدِهِ؛ لِأَنَّهُ كُلُّ حِزبٍ بِما لَدَيْهِم فَرِحُونَ (الروم : ٣٢)
البلاد الإسلامية مجموعةٌ مِنَ الشُّعوبِ الْكَثِيرَةِ، تَختَلِفُ فِي لُغَاتِها وَ أَلْوانِها. قالَ اللهُ تعالى:
يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِنْ ذَكَرٍ وَأُنثى وَجَعَلْنَاكُم شُعوباً وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفوا إِنَّ أَكْرَمَكُم عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُم (الْحُجُرات : ١٣)
يَأْمُرُنَا الْقُرْآنُ بِالْوَحدَةِ. وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمِيعاً وَلا تَفَرَّقُوا ... (آل عمران : ١٠٣)
يَتَجَلَّى اتِّحَادُ الْأُمَّةِ الإسلاميَّةِ فِي صُوَرٍ كَثِيرَةٍ، مِنهَا اجْتِمَاعُ الْمُسْلِمِينَ فِي مَكَانٍ وَاحِدٍ فِي الْحَجِّ الْمُسْلِمُونَ خُمْسُ سُكَانِ الْعَالَمِ، يَعيشون في مساحَةٍ وَاسِعَةٍ مِنَ الْأَرْضِ مِنَ الصِّينِ إِلَى الْمُحيط الأطلسي.
قال الإمامُ الْخُميني . ... إذا قالَ أَحَدٌ كَلاماً يُفَرِّقُ الْمُسلِمِينَ، فَاعْلَمُوا أَنَّهُ جَاهِلٌ أَوْ عَالِمٌ يُحاوِلُ إيجادَ التَّفرِقَةِ بَينَ صُفُوفِ الْمُسْلِمِينَ.
و قالَ قَائِدُنَا آيَةُ اللَّهِ الْخامنئي: مَن رَأَى مِنكُم أَحَداً يَدعو إِلَى التَّفْرِقَةِ، فَهُوَ عَمِيلُ الْعَدوِّ.
پاسخ و معنی متن درس چهارم درس چهارم عربی دهم
این درس به یکی از مهم‌ترین اصول اسلام یعنی **«همزیستی مسالمت‌آمیز» (التَّعايش السلمي)** می‌پردازد و آن را با استناد به آیات قرآن و احادیث توضیح می‌دهد.
## ترجمهٔ درس: همزیستی مسالمت‌آمیز
1. [cite_start]**«لَقَد كَانَتْ رِسَالَةُ الْإِسْلامِ عَلَى مَرَّ الْعُصُورِ قَائِمَةً عَلَى أَساسِ الْمَنطِقِ وَ اجْتِنَابِ الْإِساءَةِ»** [cite: 3][cite_start]
* **ترجمه:** به راستی که پیام اسلام در طول زمان‌ها، بر اساس **منطق** و **پرهیز از بدی کردن (آزار رساندن)** استوار بوده است[cite: 3].
2. [cite_start]**اصل نیکی در برابر بدی:**
* **«وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَينَكَ وَ بَينَهُ عَداوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ»** [cite: 5, 6][cite_start]
* **ترجمه:** و نیکی و بدی برابر نیستند [cite: 11]؛ [cite_start]بدی را به گونه‌ای که **بهتر است دفع کن** [cite: 5] [cite_start]که آنگاه کسی که میان تو و او دشمنی هست، گویی **دوستی صمیمی** می‌شود[cite: 12].
3. [cite_start]**پرهیز از دشنام به معبودات دیگران:**
* **«إِنَّ الْقُرْآنَ يَأْمُرُ الْمُسْلِمِينَ أَنْ لا يَسُبُوا مَعبوداتِ الْمُشْرِكِينَ وَ الْكُفَّارِ فَهُوَ يَقُولُ: وَلا تَسُبّوا الَّذِينَ يَدعونَ مِن دونِ اللهِ فَيَسُبّوا الله ...»** [cite: 7, 8][cite_start]
* **ترجمه:** همانا قرآن به مسلمانان فرمان می‌دهد که به معبودهای مشرکان و کافران دشنام ندهند [cite: 7][cite_start]، پس می‌گوید: کسانی را که به جای خدا فرا می‌خوانند دشنام ندهید [cite: 13] [cite_start]که به خداوند دشنام دهند[cite: 13].
4. **دعوت به وحدت با اهل کتاب:**
* **«الْإِسْلامُ يَحْتَرِمُ الْأَديانَ الْإِلهَيَّةَ؛ [cite_start]قُلْ يا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعالُوا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَينَنا وَ بَينَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيئاً»** [cite: 8]
* **ترجمه:** اسلام به ادیان الهی احترام می‌گذارد؛ [cite_start]بگو: ای اهل کتاب، بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما یکسان است [cite: 32][cite_start]: که جز خدا را نپرستیم و چیزی را شریک او قرار ندهیم[cite: 8].
5. [cite_start]**آزادی عقیده و پرهیز از تفرقه:**
* **«يُؤَكِّدُ الْقُرْآنُ عَلَى حُرِّيَّةِ الْعَقِيدَةِ: لا إكراه في الدين ...»** [cite: 9][cite_start]
* **ترجمه:** قرآن بر **آزادی عقیده** تأکید می‌کند: **هیچ اجباری در دین نیست** [cite: 9][cite_start].
* **«لا يجوزُ الْإصرارُ عَلَى نِقاطِ الْخِلافِ وَ عَلَى الْعُدوانِ، لِأَنَّهُ لا يَنتَفِعُ بِهِ أَحَدٌ»** [cite: 10][cite_start]
* **ترجمه:** پافشاری بر نقاط **اختلاف** و بر **دشمنی** جایز نیست، زیرا هیچ کس از آن سود نمی‌برد [cite: 10][cite_start].
* **«وَ عَلَى كُلِّ النَّاسِ أَنْ يَتعايشوا مَعَ بَعْضِهِم تَعايشاً سِلْمياً، مَعَ احْتِفاظِ كُلِّ مِنهُم بِعَقَائِدِهِ»** [cite: 16][cite_start]
* **ترجمه:** و بر همهٔ مردم است که با یکدیگر **همزیستی مسالمت‌آمیز** داشته باشند، با وجود آنکه هر یک از آن‌ها اعتقادات خود را حفظ کند[cite: 16].
6. [cite_start]**هدف از تفاوت‌ها:**
* **«البلاد الإسلامية مجموعةٌ مِنَ الشُّعوبِ الْكَثِيرَةِ، تَختَلِفُ فِي لُغَاتِها وَ أَلْوانِها.»** [cite: 18][cite_start]
* **ترجمه:** کشورهای اسلامی مجموعه‌ای از ملت‌های زیاد هستند که در زبان‌ها و رنگ‌هایشان با هم تفاوت دارند [cite: 18][cite_start].
* **«يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِنْ ذَكَرٍ وَأُنثى وَجَعَلْنَاكُم شُعوباً وَقَبَائِلَ **لِتَعَارَفوا** إِنَّ أَكْرَمَكُم عِندَ اللَّهِ **أَتْقَاكُم**»** [cite: 20, 21][cite_start]
* **ترجمه:** ای مردم، همانا ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را ملت‌ها و قبیله‌ها قرار دادیم **تا یکدیگر را بشناسید** [cite: 20]؛ [cite_start]همانا **گرامی‌ترین شما** نزد خدا **پرهیزگارترین شماست**[cite: 21].
7. [cite_start]**فرمان به وحدت:**
* **«وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمِيعاً وَلا تَفَرَّقُوا ...»** [cite: 23][cite_start]
* **ترجمه:** و همگی به **ریسمان خدا** چنگ بزنید و پراکنده نشوید[cite: 23].
8. [cite_start]**اهمیت حج و دیدگاه رهبران:**
* **جلوه‌گاه وحدت:** اتحاد امت اسلامی در صور بسیاری از جمله **اجتماع مسلمانان در یک مکان در حج** آشکار می‌شود[cite: 25]. [cite_start]مسلمانان **یک پنجم** جمعیت جهان هستند [cite: 25][cite_start].
* **سخنان امام خمینی (ره):** «اگر کسی سخنی بگوید که مسلمانان را متفرق کند، بدانید که او **نادان** است یا **عالمی** است که تلاش می‌کند تفرقه را میان صفوف مسلمانان ایجاد کند [cite: 27, 28][cite_start].»
* **سخنان آیت‌الله خامنه‌ای:** «هر کس از شما کسی را ببیند که به سوی تفرقه دعوت می‌کند، او **جاسوس دشمن** است [cite: 30][cite_start].»
**نکتهٔ کلیدی:** این درس بر اهمیت **تعارف (شناختن یکدیگر)** [cite: 20] [cite_start]به جای **تفاخر (فخر فروشی)**، و برتری **تقوا (پرهیزگاری)** [cite: 21] بر هر معیار دیگری (مانند نژاد یا زبان) تأکید می‌کند.
واژه نامه
المعجم:
یکسان
سواء
گرم و صمیمی
حمیم
پرهیزگارترین
أتقى
در گذر زمان
عَلَى مَر الْعُصُور
اختلاف
خلاف
نگاه داشتن
احتفاظ
مزدور «جمع: عُملاء»
عميل
یک پنجم
خمس
بدی کردن
إساءة
نزد «لديهم: دارند»
لدى
فرا خواند، دعا کرد
يدعون: فرا می خوانند
دعا
شریک قرار داد
أَشْرَكَ
با همدیگر
مع بعض
مرد نر
ذكر
چنگ زد با دست گرفت
اعتصم
به جای خدا
به غیر خدا
من دون الله
شاد
فَرِحٌ
گرامی ترین
أكرم
جلوه گر می شود
يَتَجَلَّى
پراکنده ساخت
فَرَّقَ
زن ماده
أنثى
جایز است
يجوز
رهبر «جمع: قادة»
قائد
یکدیگر را شناختن
لتعارفوا تا یکدیگر را بشناسید.
تعارف
استوار ایستاده
قائم
همزیستی داشت
تعايش
يَسْتَوي برابر می شود
يُؤَكِّدُ تأکید می کند
دشنام داد
مسالمت آمیز
«سلم: صلح»
سب
سلمي
طناب «جمع: جبال»
آزادی
حبل
حرية
پاسخ و معنی واژه نامه درس چهارم عربی دهم
این جدول شامل کلمات جدید و مهم درس **«التَّعايش السلمي»** (همزیستی مسالمت‌آمیز) است. توجه به معانی دقیق این کلمات به درک بهتر موضوعات دینی و اجتماعی درس کمک می‌کند.
| کلمهٔ عربی | معنی فارسی | نوع کلمه و توضیحات |
| :---: | :---: | :--- |
| **سَواء** | یکسان | صفت، به معنی برابر و مساوی |
| **حَمِيم** | گرم و صمیمی | صفت |
| **أَتْقَى** | پرهیزگارترین | اسم تفضیل (بر وزن أَفْعَل) |
| **عَلَى مَرِّ الْعُصُورِ** | در گذر زمان | عبارت قیدی |
| **خِلاف** | اختلاف | اسم، به معنی تفاوت |
| **احْتِفاظ** | نگاه داشتن | مصدر (باب افتعال) |
| **عَمِيل** | مزدور | اسم (جمع آن **عُملاء** است) |
| **خُمس** | یک پنجم | عدد کسری |
| **إِساءَة** | بدی کردن | مصدر (باب إفعال) |
| **لَدَى** | نزد | حرف جر یا قید به معنی **دارند** (در ترکیب لَدَيْهِم) |
| **دعا** | فرا خواند، دعا کرد | فعل ماضی (يَدعونَ: مضارع آن) |
| **أَشْرَكَ** | شریک قرار داد | فعل ماضی (باب إفعال) |
| **مَعَ بَعض** | با همدیگر | عبارت قیدی |
| **ذَكَر** | مرد نر | اسم |
| **اعْتَصَمَ** | چنگ زد، با دست گرفت | فعل ماضی (باب افتعال) |
| **مِن دُونِ اللهِ** | به جای خدا، به غیر خدا | عبارت |
| **فَرِحٌ** | شاد | صفت |
| **أَكْرَم** | گرامی‌ترین | اسم تفضیل |
| **يَتَجَلَّى** | جلوه‌گر می‌شود | فعل مضارع |
| **فَرَّقَ** | پراکنده ساخت | فعل ماضی (باب تفعیل) |
| **أُنثى** | زن ماده | اسم |
| **يجوز** | جایز است | فعل مضارع |
| **قائد** | رهبر | اسم (جمع آن **قادة** است) |
| **تَعارَف** | یکدیگر را شناختن | مصدر (لِتَعَارَفوا: تا یکدیگر را بشناسید) |
| **قائم** | استوار ایستاده | اسم فاعل |
| **تَعايَش** | همزیستی داشت | فعل ماضی (باب تفاعل) |
| **يَسْتَوِي** | برابر می‌شود | فعل مضارع (باب استفعال) |
| **يُؤَكِّدُ** | تأکید می‌کند | فعل مضارع (باب تفعیل) |
| **سَبَّ** | دشنام داد | فعل ماضی (سَبَّ - يَسُبُّ) |
| **سِلمي** | مسالمت‌آمیز | صفت نسبی |
| **حَبل** | طناب | اسم (جمع آن **حِبال** است) |
| **حُرِّيَة** | آزادی | اسم |
**نکتهٔ آموزشی:** افعال دارای حروف زائد (اشکال الافعال) در این درس اهمیت زیادی دارند. **احتفاظ، أَشْرَكَ، اعتصم، فَرَّقَ، يَتَجَلَّى، يُؤَكِّدُ و تَعايَش** نمونه‌های مهمی از این ساختارها هستند که هر کدام از آن‌ها معنای خاصی به ریشهٔ اصلی فعل می‌دهند.
تمرین ۱ (درک مطلب)
عَيْنِ الصَّحِيحَ وَ الْخَطَأَ حَسَبَ نَصِّ الدَّرْسِ.
١- يجوز الإصرارُ عَلَى نِقاطِ الْخِلافِ وَالْعُدْوانِ، لِلدِّفاعِ عَنِ الْحَقِيقَةِ.
٢- رسالَةُ الْإِسْلامِ قَائِمَةٌ عَلَى أَساسِ الْمَنطِقِ وَ اجْتِنَابِ الْإِساءَةِ.
٣- عَلَى كُلِّ النَّاسِ أَن يَتعايشوا مَعَ بَعْضِهِم تَعايُشاً سِلْميَّاً.
٤- لِبَعْضِ الشُّعُوبِ فَضلُّ عَلَى الْآخَرِينَ بِسَبَبِ اللَّونِ.
٥- رُبع سُكَانِ الْعَالَمِ مِنَ الْمُسْلِمِينَ.
پاسخ و معنی تمرین ۱ درس چهارم عربی دهم
در این تمرین، باید درستی (صحيح) یا نادرستی (خطأ) جملات را بر اساس اطلاعات و اصول بیان شده در متن درس **«التَّعايش السلمي»** (همزیستی مسالمت‌آمیز) مشخص کنید.
| شماره | جملهٔ عربی | ترجمه فارسی | پاسخ | دلیل (بر اساس متن درس) |
| :---: | :--- | :--- | :---: | :--- |
| 1 | **يجوز الإصرارُ عَلَى نِقاطِ الْخِلافِ وَالْعُدْوانِ، لِلدِّفاعِ عَنِ الْحَقِيقَةِ.** | پافشاری بر نقاط اختلاف و دشمنی، برای دفاع از حقیقت جایز است. | **خطأ** | [cite_start]متن درس: **لا يجوزُ** الْإصرارُ عَلَى نِقاطِ الْخِلافِ وَ عَلَى الْعُدوانِ. [cite: 10] |
| 2 | **رسالَةُ الْإِسْلامِ قَائِمَةٌ عَلَى أَساسِ الْمَنطِقِ وَ اجْتِنَابِ الْإِساءَةِ.** | پیام اسلام بر اساس منطق و پرهیز از بدی کردن استوار است. | **صحیح** | [cite_start]متن درس: لَقَد كَانَتْ رِسَالَةُ الْإِسْلامِ... قَائِمَةً عَلَى أَساسِ الْمَنطِقِ وَ اجْتِنَابِ الْإِساءَةِ. [cite: 3] |
| 3 | **عَلَى كُلِّ النَّاسِ أَن يَتعايشوا مَعَ بَعْضِهِم تَعايُشاً سِلْميَّاً.** | بر همهٔ مردم است که با یکدیگر همزیستی مسالمت‌آمیز داشته باشند. | **صحیح** | [cite_start]متن درس: وَ عَلَى كُلِّ النَّاسِ أَنْ يَتعايشوا مَعَ بَعْضِهِم تَعايشاً سِلْمياً. [cite: 16] |
| 4 | **لِبَعْضِ الشُّعُوبِ فَضلُّ عَلَى الْآخَرِينَ بِسَبَبِ اللَّونِ.** | برخی ملت‌ها به سبب رنگ بر دیگران برتری دارند. | **خطأ** | [cite_start]قرآن ملاک برتری را رنگ یا نژاد نمی‌داند، بلکه **تقوا** (أَتْقَاكُم) را معیار برتری معرفی می‌کند. [cite: 21] |
| 5 | **رُبع سُكَانِ الْعَالَمِ مِنَ الْمُسْلِمِينَ.** | یک چهارم (ربع) جمعیت جهان از مسلمانان هستند. | **خطأ** | [cite_start]متن درس: الْمُسْلِمُونَ **خُمْسُ** سُكَانِ الْعَالَمِ (یک پنجم). [cite: 25] [cite_start]|
**نکتهٔ کلیدی:** اسلام بر **منطق** [cite: 3][cite_start]، **وحدت** [cite: 23] [cite_start]و **همزیستی** [cite: 16] [cite_start]تأکید دارد و تنها ملاک برتری را **تقوا** می‌داند[cite: 21].
